Którego określenia powinniśmy używać w stosunku do zachowań takich jak: przecinanie, przypalanie skóry czy rozdrapywanie ran? „Okaleczenie” jest definiowane jako poważny uszczerbek na zdrowiu. Według słownika języka polskiego „okaleczyć”: „to spowodować czyjeś kalectwo lub uraz psychiczny”. Badacze tematu (np. Connors, 2000; Simeon i Favazza, 2001) są zdania, że termin „samookaleczenie” jest zbyt skrajny. Uważają oni, że w przypadku większości osób, które dokonują samouszkodzeń, jest to zachowanie związane z radzeniem sobie z dyskomfortem psychicznym i ma ono cechy przystosowawcze. Twierdzą również, że większość ran zadawanych samemu sobie nie przynosi poważnego uszczerbku na zdrowiu.
Samouszkodzenie to takie zamierzone, przeprowadzone z własnej woli i stanowiące niewielkie zagrożenie dla życia uszkodzenie własnego ciała, które nie jest akceptowalne społeczne, a jest dokonywane w celu zmniejszenia dyskomfortu psychicznego i/lub zakomunikowania o nim.
Dla lepszego zrozumienia definicji wymaga ona kilku komentarzy. Określenie „zamierzone” powinno być rozumiane jako zachowanie umyślne, nie przypadkowe, z jednoznaczną intencją. Następnym elementem wymagającym wyjaśnienia jest „niewielkie zagrożenie dla życia”. Samouszkodzenie to przede wszystkim fizyczne obrażenie ciała. Obejmuje te formy autodestrukcji, które doprowadzają do niewielkich uszkodzeń fizycznych i stanowią nikłe zagrożenie dla życia lub nie stanowią go wcale. Zdaniem autorów określenie „nie jest akceptowalne społeczne” nie znajduje aprobaty w środowisku kulturowym, choć akt samouszkodzenia może mieć wiele znaczeń dla dokonującej go osoby. Manifestowanie bólu istnienia oraz wyobcowania nastolatka może być wzmacnianie wśród młodzieży ale nie towarzyszą mu inne społecznie akceptowane ani formalnie zorganizowane rytuały przejścia. Na koniec z definicji wynika, że „jest dokonywane w celu zmniejszenia dyskomfortu psychicznego i/lub zakomunikowania o nim”. Do samouszkodzeń dochodzi przede wszystkim dlatego, że modyfikuje ono i zmniejsza dyskomfort psychiczny. Jego skuteczność jest znaczna i natychmiastowa, dlatego zachowanie to bywa często powtarzane. Naturalne wzmocnienia powodują utrwalenie mechanizmów radzenia sobie z napięciem i stresem poprzez autoagresję.
Podsumowując, samouszkodzenie to świadoma i zamierzona metoda redukowania cierpienia psychicznego. Nastolatki szukają w ten sposób ulgi od trudnych do zniesienia smutku, cierpienia, złości, uczucia samotności i bezradności. W kontaktach międzyludzkich samouszkodzenie pełni funkcje sygnalizowania cierpienia, wywierania wpływu na innych, aby zmienili swoje zachowanie, demonstrowanie odwagi oraz wytrzymałości. Wzbudza ono wiele emocji w tym lęk i poczucie bezradności u bliskich dla osób dotkniętych tym problemem.
Bibliografia:
Walsh, B.W. (2014). Terapia samouszkodzeń. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
K.Ambroziak, A.Kołakowski, K.Siwek, Depresja nastolatków. Jak ją rozpoznać, zrozumieć i pokonać; Sopot 2018
Autorka: Renata Chronowska – psycholog
Autor grafiki: Iga Górniak
