Według W. Szulc, „arteterapia polega na wykorzystaniu rożnych środków artystycznych, które ułatwiają pacjentowi ekspresję emocji”. Arteterapia łączy w sobie sztukę i działania terapeutyczne. Głównym celem takiej pracy jest umożliwienie pacjentowi dokonania przemiany, rozwoju osobistego z pomocą działań i materiałów artystycznych.
Uczestnicy arteterapii nie muszą mieć specjalnych umiejętności czy posiadać talentu artystycznego. Najważniejszy jest sam proces tworzenia, ekspresja, a także wspólnego odczytywania dzieła, rozszyfrowywania zawartych w nim znaczeń. To podstawowa różnica między arteterapią a „zwykłymi” zajęciami plastycznymi czy muzycznymi. Terapeuta w arteterapii nie jest nauczycielem czy krytykiem, ale spełnia rolę przewodnika i towarzysza, który zachęca pacjenta do tworzenia nowych znaczeń i ich interpretacji. Uczestnik zajęć ma rolę twórcy, który dzieli się własnymi skojarzeniami, interpretacjami i odczuciami. Dzięki temu osoba poddana arteterapii ma szansę lepiej zrozumieć siebie, poznać naturę swoich problemów i trudności. Takie działanie może prowadzić do zmiany w postrzeganiu siebie i otoczenia.
Arteterapia ma wiele funkcji min:
- ekspresyjna – pomaga rozładować napięcie, ujawnia tłumione emocje
- kompensacyjna – zaspokaja niezrealizowane potrzeby
- poznawcza – uczy nazywania, wyrażania i rozpoznawania uczuć
- edukacyjna – uczy stawiania nowych celów, podejmowania i rozwiązywania problemów
Arteterapia obejmuje malarstwo, rzeźbiarstwo, fotografię lub film. W ramach terapii słowem mamy do czynienia z bajkoterapią, biblioterapią, terapią poprzez poezję i mity. W ramach arteterapii funkcjonuje również terapia dźwiękiem: muzykoterapia, choreoterapia, ale też terapia wykorzystująca dźwięki natury. Technikami arteterapii są również psychodrama i pantomima. Dzięki wykorzystaniu takich środków arteterapia ma bardzo szerokie zastosowanie.
Według specjalistów główne założenie arteterapii jest takie, że autoekspresja towarzysząca procesom twórczym pomaga ludziom rozwiązywać własne problemy, ma wpływ na ich zachowanie, pomaga redukować stres, podnosić samoocenę i samoświadomość, a także rozwijać umiejętności interpersonalne.
Co możemy osiągnąć poprzez takie działanie? Uwolnić się od nagromadzonych emocji, zmniejszyć poziom napięcia, zwiększyć akceptację siebie, możliwość lepszego poznania motywów własnych zachowań.
Arteterapia jest dla każdego! Dzięki uniwersalnej formule sztuki możemy ją zastosować nawet w przypadku osób głęboko upośledzonych umysłowo, niepełnosprawnych lub też mocno zaburzonych. Metodą tą mogą pracować pacjenci w każdym wieku – od małych dzieci po osoby starsze. Arteterapię stosuje się m.in. w leczeniu depresji, lęków, uzależnień, problemów w relacjach rodzinnych, w przypadkach nadużyć seksualnych, ale również przy zaburzeniach natury fizycznej czy neurologicznej. W USA programy arteterapeutyczne z powodzeniem są wprowadzane nie tylko w szpitalach i klinikach, ale również w instytucjach edukacyjnych, a nawet w… centrach odnowy biologicznej. Normą jest współpraca psychiatry, psychologa i arteterapeuty.
Cytując W. Karolaka: arteterapia, terapia przez sztukę, jest również sposobem wydobywania z dzieci i młodzieży sił, energii, które pomagają im we własnym rozwoju. Jest to poszukiwanie motywacji do procesu twórczego. Stanowi ona bezpieczny i akceptowany przez dzieci sposób wypowiedzi tego, co jest trudne do opisania słowami.
Małgorzata Kocon – arteterapeuta
