Na podstawie wyników badań Health Behaviour in School-aged Children, HBSC
Młodzież w wieku 11-15 lat musi zmierzyć się z wieloma naciskami i wyzwaniami, m.in.: wzrost oczekiwań edukacyjnych, zmianę relacji rodzinnych i towarzyskich oraz zmiany emocjonalne związane z dorastaniem. Oznacza to kres zwiększonej autonomii, w którym następuje samodzielne podejmowanie decyzji, mogących wpływać na zdrowie psychiczne i zachowania prozdrowotne jednostki w przyszłości.
W tym badaniu HBSC skupia się na zrozumieniu zdrowia młodych ludzi w kontekście społecznym – w domu, w szkole, wśród rodziny i przyjaciół. Badacze są szczególnie zainteresowani tym, jak owe czynniki, pojedynczo i razem, wpływają na życie nastolatków wkraczających w dorosłe życie.
Wyniki badań Health Behaviour in School-aged Children, HBSC ukazują skalę badań nad 220 tys. nastolatków z 42 krajów. Przeprowadzone zostały w 2014 roku, lecz są to badania powtarzające się a regularne raporty ukazywane są co 4 lata.
Czynniki społeczne
Jak wskazują badania, znaczne różnice w odczuwaniu wsparcia rodzinnego, niezależnie od płci badanych, powiązane są z ich wiekiem. Im starsza grupa dzieci, tym mniejsza ilość deklarujących poczucie zrozumienia wśród rodziny. W miarę wkraczania w dorosłość, młodzi ludzie nawiązują więcej relacji towarzyskich, co może wiązać się z przeniesieniem części zaufania na rówieśników i powolnym odchodzeniem od traktowania rodzica jako jedynego powiernika. W Polsce, potwierdzenie tej teorii jest odzwierciedleniem badań dotyczących wsparcia uzyskiwanego od przyjaciół. Wszyscy badani przyznali, że w dużym stopniu otrzymują poparcie od kolegów. Dodatkowo, ich odsetek wzrastał wraz z wiekiem.
Zaufanie do rówieśników oraz poczucie akceptacji nierozerwalnie łączą się z chęcią uczestniczenia w życiu społecznym i bycia częścią grupy. Pierwszą większą szansę ku temu stwarzają placówki oświatowe. Dlatego też, kolejnym przedmiotem badań była ochota uczęszczania do szkoły. W naszym kraju, podobnie jak w większości uczestniczących w badaniu, chęć malała wraz z wiekiem ankietowanych. Warto jednak podkreślić, że w każdej z grup (11, 13 i 15 lat) większym zainteresowaniem wykazywały się dziewczynki.
Czynniki zdrowotne
Wyniki badań potwierdzają, że psychoscjalny wymiar zdrowia jest niezwykle ważny w drugiej dekadzie życia, kiedy nastolatkowie przechodzą wiele fizycznych, społecznych, psychologicznych i poznawczych zmian, przygotowujących do wkroczenia w dorosłość. Złe samopoczucie zdrowotne może skutkować długofalowymi negatywnymi efektami wpływającymi na codzienne funkcjonowanie i ogólne samopoczucie, prowadzące do wykluczenia społecznego.
Stąd też kolejny aspekt badania – otyłość wśród młodzieży. Niestety, pod tym względem Polska wypada źle na tle innych państw, plasując się w czołówce, jeśli chodzi o dzieci w wieku 11 lat. Znaczny odsetek otyłych nastolatków maleje wraz z wiekiem i jest to tendencja ogólna. Jeżeli chodzi o zróżnicowanie płciowe – na ogół to dziewczynki wykazują większą tendencję do otyłości niż chłopcy.
Mimo tego, zatrważającym wydaje się fakt, iż polskie nastolatki zajmują pierwsze miejsce w ankiecie dotyczącej nieakceptowania swojego wyglądu. Odsetek dziewczynek jest większy niż chłopców, natomiast co martwi najbardziej, nasze przewodnictwo utrzymuje się we wszystkich grupach wiekowych. Wyniki badań wiążą się bezpośrednio z innymi statystykami – na wysokim poziomie pozostaje ilość badanych nastolatków uczestniczących w praktykach prowadzących do utraty wagi.
Znacznie gorzej wypada promocja zachowań prozdrowotnych związanych z prawidłowym odżywianiem. Niewiele polskich nastolatków pamięta o spożywaniu śniadania i, co może zaskakiwać, posiłku tego unikają głównie dziewczynki. Spożywają one natomiast więcej owoców, lecz wraz z wiekiem ich odsetek też maleje (prawdopodobnie wpływ na to ma większa kontrola rodziców nad tym, co trafia do jadłospisu młodszych dzieci).
O smutnej rzeczywistości świadczy również przedostatnie miejsce Polski w rankingu dot. spożywania wspólnych rodzinnych posiłków.
Badacze podkreślają, że wybór posiłków uzależniony jest od wielu czynników – społecznego i ekonomicznego statusu rodziny oraz tego, że niektóre artykuły postrzegane są w pewnych regionach jako luksusowe. Dotyczy to zwłaszcza krajów Europy Wschodniej i krajów nadbałtyckich.
Jeśli chodzi o poziom aktywności fizycznej w naszym kraju, polskie nastolatki plasują się po środku rankingu. Ogólnie, do spędzania 60 minut dziennie na umiarkowanych ćwiczeniach przyznaje się więcej chłopców niż dziewcząt. Podobnie wygląda kwestia oglądania telewizji w dni wolne. W grupie starszych dzieci (13 i 15 lat) przoduje płeć żeńska. Naukowcy podkreślają, że w ostatnich latach i tak zmalała ilość małoletnich oglądających TV, ale, niestety, stało się tak na rzecz rozwoju innych technologii.
Zachowania ryzykowne
Przeprowadzona ankieta porusza również kwestie obecności wszelkich używek w życiu nastolatków oraz niebezpiecznych zachowań, takich jak seks bez zabezpieczeń czy cyberprzemoc.
Polskie dzieci dość wcześnie sięgają po swojego pierwszego papierosa. W każdej grupie wiekowej zajmują wysoką pozycję w rankingu, co może zaskakiwać, nie ma różnicy w płci badanych. Lepiej sytuacja rysuje się w przypadku alkoholu. Mniejszy odsetek ankietowanych deklaruje jego spożycie co najmniej raz w tygodniu, a wraz ze wzrostem wieku badanych ukazuje się tendencja spadkowa. Znacznie częściej alkohol piją chłopcy.
Szokujące okazują się dane ukazujące Polskę na ostatnim miejscu jeśli chodzi o używanie prezerwatyw przez nastolatków (badania tylko na grupie 15 lat). Częściej inicjatywa wychodzi ze strony chłopaka, a nie dziewczyny! Na świadomość stosowania środków antykoncepcyjnych nie wpływa w znacznym stopniu status materialny rodziny.
Pomimo iż badania dotyczące cyberprzemocy są nowością, znalezione zostały oczywiste i martwiące relacje pomiędzy ofiarą a negatywnym wpływem na jej zdrowie mentalne i zachowania takie jak samookaleczenia i incydenty samobójcze.
Cyberprzemoc może wpływać również na osłabienie wyników edukacyjnych, agresywne zachowanie, problemy w relacjach z rówieśnikami i użycie niebezpiecznych substancji.
Badania wykazały, że cyberprzemoc jest znacznie rzadszym zjawiskiem niż przemoc fizyczna, jednak jej obecność wzrasta i jest alarmująca. Poziom nasilenia jest widocznie zależny od norm kulturowych, socjoekonomicznej pozycji państwa i prowadzenia przez różne placówki programów profilaktycznych. Póki co, nie zauważono żadnej tendencji związanej z płcią oprawcy i jego ofiary.
Ada, wolontariuszka Fundacji Zobacz… JESTEM
