Prewencja to zasady działania, które mają na celu zapobieganie i kontrolowanie wystąpienia zachowań dezadaptacyjnych, a także łagodzenie negatywnych skutków tych zachowań.
Oddziaływania na terenie szkoły powinny skupić się na:
– wskazaniu osób tzw. pierwszego kontaktu, których zadaniem jest wsparcie pozostałych pracowników szkoły oraz monitorowanie uczniów, u których wystąpiły zachowania dezadaptacyjne,
– edukacji pracowników szkoły z zakresie podstawowych sygnałów ostrzegawczych samouszkodzeń oraz innych zachowań dezadaptacyjnych,
– edukacji młodzieży w obszarze umiejętności społecznych i komunikowania się, a także wypracowanie spójnych reguł postępowania w sytuacji zaobserwowania problemu.
Nauczyciele, wychowawcy, psycholodzy lub pedagodzy szkolni są często pierwszymi osobami spoza rodziny, które jako pierwsze zauważają, że u nastolatka dzieje się coś niepokojącego, co wymaga interwencji. Stąd też, to ich reakcja przyczynia się do podjęcia dalszych działań mających na celu udzielenie pomocy. Podejrzewając, że u nastolatka pojawiają się zachowania autoagresywne warto zwrócić uwagę na cechy wyglądu oraz zmiany nastroju i zachowania (tzw. sygnały ostrzegawcze):
– skaleczenia, zadrapania, oparzenia i sińce niewyjaśnionego pochodzenia,
– liczne i częste opatrunki,
– noszenie przy sobie ostrych narzędzi, np. żyletki, odłamków szkła, pinezki,
– ślady krwi na bieliźnie i ubraniach,
– unikanie zajęć sportowych, które wymagają odsłonienie dużych partii ciała, np. pływania,
– noszenie ubrań niedostosowanych do pogody,
– spędzanie długiego czasu w toalecie lub innych ustronnych pomieszczeniach,
– podejmowanie zachowań ryzykowanych,
– nadużywanie alkoholu i innych środków psychoaktywnych,
– przedłużający się stan obniżonego nastroju,
– niska samoocena i wrogie nastawienie w stosunku do samego siebie,
– brak sieci wsparcia,
– brak umiejętności kontroli własnych emocji.
Etapy postępowania na terenie szkoły, począwszy od obserwacji sygnałów ostrzegawczych do podjęcia interwencji:
– identyfikacja zachowania autodestruktywnego,
– nawiązanie kontaktu z nastolatkiem,
– skierowanie do osoby pierwszego kontaktu,
– oszacowanie niepokojącego zachowania pod kątem zagrożenia dla zdrowia i/lub życia,
– podstawy interwencji na terenie szkoły,
– współpraca z rodzicami.
Bibliografia:
Walsh, B.W. (2014). Terapia samouszkodzeń. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
Wycisk, J., Ziółkowska, B. (2010). Młodzież przeciwko sobie. Zaburzenia odżywiania i samouszkadzania – jak pomóc nastolatkom w szkole. Warszawa: Wydawnictwo Difin
Autorka: Ewelina Grela
