Pierwszy rok życia, to okres intensywnego rozwoju dziecka. To czas, kiedy maluch dynamicznie zmienia się, z maleńkiej bezbronnej istoty staje się myślącym, ciekawym świata małym człowieczkiem. Fascynujące jest obserwować, jak nasze dziecko rozwija się, rośnie i każdego dnia uczy się czegoś nowego. W pierwszym roku życia dziecko nabywa wszystkich najważniejszych umiejętności, które w ciągu kolejnych lat rozwija i doskonali.
W żadnym innym okresie jego rozwój nie przebiega tak intensywnie, jak w ciągu tych pierwszych dwunastu miesięcy. Każdy kolejny etap rozwoju oparty jest na poprzednim, jako jego logiczna konsekwencja. Choć u wszystkich dzieci poszczególne etapy są takie same, trzeba pamiętać, że każde dziecko ma swój rytm rozwoju uzależniony od wielu czynników (dziedzicznych predyspozycji, temperamentu, stanu psychicznego i ogólnego zdrowia). Dlatego jedne dzieci nabywają pewne umiejętności szybciej, inne z kolei wolniej.
Najważniejszymi osiągnięciami tzw. kamieniami milowymi, które zdobywa maluch w pierwszym roku życia są: unoszenie głowy w leżeniu na brzuszku, skoordynowane obroty z pleców na brzuch i z brzucha na plecy, chwytanie, siadanie, chodzenie, pierwsze słowa.
Dorosły powinien stwarzać warunki, w których wszystkie zmysły (wzrok, słuch, dotyk, smak, węch, równowaga) będą we właściwy sposób stymulowane i umożliwią dziecku zdobywanie tak ważnych dla jego rozwoju kamieni milowych. Dorosły może w naturalny sposób wspierać rowój maluszka. Jak? Poprzez zabawę. Jak bawić się z maluszkiem? Przedstawiam garść sprawdzonych pomysłów na zabawy z niemowlakiem.
Bawiąc się, Twoja pociecha ćwiczy nowe umiejętności, bada przedmioty, ich właściwości, po prostu poznaje świat.
W zabawie z niemowlakiem pamiętaj:
- Zabawki dziecka powinny być zawsze odpowiednie do jego wieku i możliwości.
- Ważne by zabawy były zróżnicowane, gdyż wówczas łatwiej będzie rozwinąć zdolności i umiejętności malucha. Jednak, warto wprowadzać nowe zabawki stopniowo, a nie na raz.
- Czasami trzeba poczekać na reakcję maleństwa (nawet 15 sekund). Daj wiec niemowlakowi czas na reakcję.
- Kolorowe otoczenie, dobrze wpływa na nastrój malca i stymulują jego rozwój, jednak nadmiar kolorów, bodźców może być też dla malucha męczący
Zaczynamy…
CHWYTAM…
Już w okresie życia płodowego dziecko wykonuje różne ruchy rękami: wkłada kciuk do buzi, bawi się pępowiną. Gdy przychodzi na świat jego piąstki są zamknięte, ale już po kilku dniach potrafi je otwierać. W pierwszym roku życia maluch rozwija umiejętność chwytania. Początkowo chwyta przedmiot przykrywając go dłonią, później nauczy się go trzymać kciukiem i palcami. Najpierw maluch trzyma przedmiot, później go obraca, puszcza, przekłada z rączki do rączki. Osiągnięcia z pierwszego roku życia pozwolą dziecku precyzyjnie chwytać klocki, podnosić z podłoża małe przedmioty, później trzymać kredkę i inne skomplikowane narzędzia. To dzięki sprawnym rączkom maluch poznaje świat. Już od najwcześniejszych miesięcy możesz rozwijać rączki swojego maleństwa. Oto kilka propozycji zabaw rączkami dla niemowlaków.
TOMCIO PALUSZEK
Chwyć mnie za palec- zabawa pomaga dziecku wzmacniać mięśnie rąk i palców, połóż sobie dziecko na kolana, palce wskazujące włóż maluszkowi do rączek, naturalny odruch spowoduje, że dziecko zaciśnie dłonie na twoich palcach, za każdym razem gdy malec chwyci za palec mów: „ale silny chłopczyk”, „ silny Tomuś”.
Kiedy dziecko leży na plecach i patrzy na nas możemy się z nim pobawić , zbliżamy się do niego, wymawiamy jego imię i uśmiechamy się , kiedy nas zobaczy bierzemy jego dłonie delikatnie uderzamy nimi o siebie śpiewając „koci koci łapki pojadę do babki babka da nam mleczka a dziadek ciasteczka” .
W 3 m.ż dziecko odkrywa swoje rączki, zaczyna się nimi bawić, wykorzystaj to, podczas zabiegów pielęgnacyjnych nazywaj części ciała dziecka, „teraz myjemy rączki”, „a teraz myjemy paluszki”.
Masuj, całuj rączki, pobaw się „kokoszka kaszkę ważyła jednemu dała na miseczkę. drugiemu do garnuszku, trzeciemu w rondelek, czwartemu do kubeczka, piątemu nic nie dała frrrrrry poleciała i tu się schowała”.
Jak maluch trochę podrośnie przygotuj dziecku zabawki ze sznurkiem (krążek ze sznurkiem, kaczka na sznurku), pokaż maleństwu „magię przyciągania za sznurek”, nawet jeśli zabawka jest daleko, dzięki sznurkowi może znaleźć się w jego rączkach.
ŚWIAT GRZECHOTEK/PISZCZAŁEK
W pierwszych miesiącach życia dziecko zaczyna utrzymywać przedmiot w dłoniach, na początku bardzo krótko, później coraz dłużej, aż umiejętnie nim manipuluje. Dawaj maluszkowi do trzymania różne przedmioty (grzechotka, klocek, piszczałka), hałas zabawki przykuwa jego uwagę, dlatego jeśli znów mu ją podamy, świetnie będzie się bawił wypuszczając ją z ręki. Zadbaj też o to, aby zabawki dziecka miały różne faktury (były miękkie, twarde, chropowate, śliskie), po to aby dostarczać dziecku najróżniejszych doznań dotykowych.
Kiedy dziecko leży na plecach potrząśnij grzechotką najpierw z jednej strony główki, potem z drugiej, obserwuj czy maluszek poszukuje źródła dźwięku, daj maluszkowi grzechotkę, niech sam spróbuje wydobyć z niej muzykę.
Dzieci bardzo lubią ściskać gumowe zabawki, jeśli malec nie radzi sobie z tą czynnością połóż swoje ręce na jego i pomóż mu to zrobić, możesz przy tym mówić wierszyk „ włóż zabawkę do rączki i ściśnij z całych sił, gdy zobaczy to twój tatuś brawo będzie bił”.
Zachęcaj malca do trzymania i potrząsania przedmiotami, ok. 6 miesiąca życia maluch potrafi trzymać już po jednej zabawce w każdej rączce, gdy trzyma coś w jednej ręce zachęć, aby inny przedmiot chwyciło w drugą.
W 7 miesiącu dziecko potrafi uderzać zabawką o zabawkę, pozwól dziecku na zabawę w „perkusistę” , dziecko może uderzać dwoma klockami o siebie, uderzać łyżeczką o pudełko, rączkami o siebie, grzechotką w stół, zaprezentuj malcowi różnorodność dźwięków i ich natężenie, uderzając cicho mów „cicho”, uderzając głośno mów ” głośno.
PIELUSZKOWY ZAWRÓT GŁOWY
Daj maluszkowi do zabawy pieluszkę, tak by mógł ją gnieść i nakrywać sobie twarz.
Pokaż dziecku kolorową chusteczkę, pomachają nią przed oczami dziecka, opowiedz jaka jest piękna i kolorowa, kiedy malec zwróci uwagę powoli przesuń ją w jedną stroną, potem w drugą, w górę, w dół, zachęć malca do wodzenia za nią wzrokiem.
Połóż maluszka na plecach i nakryj go pieluszką, dziecko ok. 5 miesiąca w pozycji na wznak potrafi uwolnić się od pieluszki, mów przy tym „nie ma nie ma Piotrusia”, gdzie jest?” „ o jest Piotruś”.
Jak maluszek podrośnie możecie bawić się w ” zabawę w akuku” w pozycji siedzącej, , przykryj maleństwo pieluszką, powiedz „nie ma Kubusia, gdzie jest Kubuś?” Maluszek powinien ściągną c z siebie pieluszkę, gdy to zrobi powiedz tu jest! Przywitaj go uśmiechem.
Przygotuj kilka kawałków różnych materiałów np. wełna, jedwab, satyna, pokaż je dziecku, gdy maleństwo chwyci powiedz mu co to jest np. jedwab i jaki jest np. jedwab jest gładki, wełna jest ciepła.
Przygotuj mocny materiał lub pieluszkę, siadamy z dzieckiem na podłodze, daj mu materiał który on natychmiast chwyci w ręce i dokładnie obejrzy, chwyć materiał z drugiej strony i delikatnie ciągnij. Na przemian napinaj go i rozluźniaj. W ten sposób wzmocnisz ręce dziecka i będziesz stymulować umiejętność chwytania.
PACYNKOWY TEATRZYK
Załóż na rękę kolorową pacynkę, na pewno przykuje uwagę dziecka, przywitaj się z maluszkiem, zmieniaj ton głosu, dziecko będzie chciało dotknąć pacynki, pobawić się nią.
Zamiast pacynki może być to np. kolorowa rękawiczka, twoje ruszające się i gadające paluszki na pewno zainteresują maluszka.
Muzyczna skarpeta- przyszyj do skarpetki lub bucika dziecka mały dzwoneczek, kiedy niemowlę leży w łóżeczku lub wózku nałóż mu na jedną stopę muzyczną skarpetę, a na drugą skarpetę bez dzwonka, jeśli dziecko nie rusza nogami możesz sam nimi poruszać żeby zwróciło uwagę na stopy, na pewno mu się spodoba i będzie ruszać nóżkami, pamiętaj następnym razem załóż skarpetę na drugą stopę,
PLUSKANIE NA WESOŁO
W większości dzieci uwielbiają wodę, która jest dla nich źródłem wielu wspaniałych zabaw, a jednocześnie kąpiel może nie tylko dostarczać przyjemnych doświadczeń, ale być okazją do ćwiczenia manipulacji, koordynacji wzrokowo-ruchowej oraz pozwala na odkrywanie codziennego otoczenia.
Pluskanie się, to doskonała okazja do rozwijania motoryki malej, podczas kąpieli pokaż dziecku jak można pluskać wodą, zaśpiewaj przy tym piosenkę „myju myju chlustu chlustu , nie mam rączek jedenastu, ale moje rączki małe są do mycia doskonałe”.
Możesz też wrzucić do wanienki zabawki np. kaczkę żeby maluszek mógł ją chwytać, ochlapywać, zanurzać.
Powrzucaj do wanny różne gąbki (miękkie, szorstkie- dostarczysz w ten sposób dziecku różne doznania dotykowe), pokaż jak można je wyciskać, wyciskajcie wodę na buzię, rączki, różne części ciała, możecie też wyciskać wodę do kubeczka, ta zabawa na pewno spodoba się malcowi a przy okazji będzie dla niego ćwiczeniem rączek.
Możecie też wprowadzić zabawy z wodą, wkładać ręce dziecka do miseczki z zimną i ciepłą wodą, nazywając „ciepło”, „zimno”.
Posadź malucha w wannie przygotuj kolorowe piłeczki i wiaderko. Pokaż maluszkowi piłeczki i wrzuć je do wody. Daj mu wiaderko i pokaż jak łowić piłeczki. Na brzegu wanny ustaw pojemnik do którego dziecko będzie wkładać wyłowione piłeczki.
PREZENTY-NIESPODZIANKI
Daj maluszkowi pojemnik, do którego będzie mógł wkładać różne przedmioty, może być do karton, pudełko po butach, wytnij otwór w pokrywce i pokaż że można do niego powrzucać klocki, pluszaki, początkowo malec może być trochę niezdarny więc pamiętaj, aby otwór pudełka/ pojemnika był dostatecznie duży, aby maluszek odnosił sukcesy.
Przygotuj na podłodze karton/pojemnik i dużo rożnych zabawek, mów maluszkowi co po kolei ma tobie podawać, „schowaj piłkę, schowaj misia, schowaj klocek, lalę”.
Posadź maleństwo na podłodze i przygotuj 2/3 kolorowe pudełka z przykrywkami, pokaż maluszkowi jak się je przykrywa, gdy maluch zrobi to dobrze powiedz „tak hura brawo”, jeśli nie, powiedz „nie, nie pasuje”
Daj maluszkowi kolorowe kartony różnej wielkości, niech próbuje wkładać mniejsze w większe.
Zabawkę dziecka schowaj do pudełka, owiń papierem, zawiąż wstążkę, niech sam spróbuje otworzyć prezent, odwiąże wstążkę podrze papier, otworzy, ucieszy się z niespodzianki.
Skarbonka, możesz malcowi kupić skarbonkę lub sama ją przygotować, daj maluchowi skarbonkę i monety pokaż jak należy je wrzucać, chwal maleństwo, gdy sobie poradzi.
Połóż na podłodze małą zabawkę na przykład maskatkę i przykryj kartonikiem lub pokrywką, powiedz „raz, dwa trzy Kubuś patrzy” i unieś pudełko/ przykrywkę, maluszek na pewno się ucieszy i będzie chciał powtórzyć zabawę, jeszcze raz przykryj zabawkę i pomóż maluszkowi, aby sam ja odnalazł.
WIDZĘ…
Noworodek jest zdolny do odbioru bodźców wzrokowych. Choć początkowo możliwości wzrokowe dziecka są ograniczone, to zauważa się pewne preferencje. Noworodek wybiera obiekty, które mają jakiś wzór, woli patrzeć na przedmioty symetryczne, trójwymiarowe, mające wyraźne kontury i ruszające się. Jednak obiektem budzącym największe zainteresowanie jest ludzka twarz, zwłaszcza rodziców. Jak stymulować rozwijać percepcję wzrokową maluszka?
ZACZAROWANA TWARZ
Kiedy dziecko obudzi się w łóżeczku podchodzimy blisko do niego i delikatnie wymawiamy jego imię, kiedy mamy pewność że dziecko namierzyło nas wzrokiem, zmieniamy miejsce i ponownie je wołamy, na koniec głaszczemy je po główce i powtarzamy jego imię dodając do niego pieszczotliwe słowa, w tej zabawie warto, aby uczestniczyli oboje rodzice wołając dziecko na przemian, podczas zabawy nie tylko ćwiczymy wzrok i słuch dziecka, ale także zachęcamy je aby ruszało głową i budujemy wieź uczuciową z dzieckiem.
Gdy maluszek potrafi już siedzieć na twoich kolanach, posadź go przodem do siebie, spróbuj zainteresować go różnymi minami i dźwiękami (pomrugaj, zagwiżdż, zmarszcz nos, nadmij policzki, podmuchaj).
W 7 miesiącu życia malec zainteresuje się swoim odbiciem w lustrze! Pokaż mu lustro, powiedz co widzicie, maluszek powinien wyciągać ręce do odbicia w lustrze, przeglądajcie się w małych i dużych lustrach.
MAGICZNE ŚWIATEŁKA
Dzieci uwielbiają światełka, z wielką uwaga przyglądają się lampom i z zachwytem obserwują gdy za pomocą małego pstryk w pokoju jest jasno lub ciemno. Możesz maluszkowi pokazać kolorowe światełka.
Nakryj latarkę kawałkiem kolorowej folii, weź dziecko na ręce i włącz latarkę, powoli przesuwaj latarkę i obserwuj jak malec podąża za nią wzrokiem, mów do dziecka „popatrz jakie piękne światełka” i nazywaj kolory, zabawa sprawi malcowi wiele radości i wspomoże rozwój jego zdolności wzrokowych.
Aby uatrakcyjnić zabawę możesz wyciąć z papieru małą figurkę i nakleić na folię, tak aby jej kształt odbijał się na ścianie.
TURLAM SIĘ…
SIADAM…
RACZKUJĘ…
CHODZĘ….
Rozwój ruchowy maleństwa w ciągu pierwszych dwunastu miesięcy, to wiele bardzo istotnych zmian w zakresie sprawności motorycznej i lokomocji. Największe osiągnięcia w pierwszym roku życia to przejście od leżenia do postawy pionowej.
W pierwszych tygodniach życia pamiętaj:
- nosząc dziecko, przewijając, kąpiąc, zawsze podtrzymuj ego główkę,
- wszystkie czynności pielęgnacyjne wykonuj ostrożnie delikatnie i powoli,
- noś maleństwo raz na prawej raz na lewej ręce,
OD LEŻENIA DO TUPTANIA
Jak wspomóc rozwój ruchowy maluszka?
- Delikatnie masuj ciałko dziecko, głaszcz, całuj, delikatnie dmuchaj, podczas zabiegów pielęgnacyjnych nazywaj części ciała dziecka.
- Kładź maleństwo na brzuszek, aby wydłużyć czas leżenia na brzuszku pokaż mu grzechotkę, zabawkę, zainteresuj go na chwilę.
- Zmieniaj podłoże na którym leży maluszek: kocyk, kołderka, kanapa.
- Połóż maleństwo na plecach, chwyć je dłońmi za kostki, na przemian prostujemy i zginamy nóżki, robimy to wolno i delikatnie, możesz mówić wierszy” jeden dwa trzy oto moja wyliczanka, mały Kubuś zgina kolanka”.
- Połóż dziecko na plecach , złap je za nóżki i poruszaj nimi naśladując pedałowanie rowerka, podczas zabawy śpiewaj dziecku piosenki i mów wierszyki, „ choć jestem w łóżeczku i na plecach leżę, jadę ma wycieczkę na moim rowerze”.
- Możesz położyć malca na macie edukacyjnej albo sama taką matę zrobić (na kocyku połóż lusterko, szeleszczący kawałek papieru, grzechotkę, kawałek miłego materiału, maluszek będzie eksplorować otoczenie).
- Ułóż malca na plecach pokaz mu atrakcyjną zabawkę, np. zabawkę z dźwiękiem, gdy dziecko się nią zainteresuje powoli odsuwaj zabawkę tak by prowokować malucha do przemieszczania się.
- Gdy twój maluch potrafi już raczkować zorganizuj mu tor przeszkód- stawiamy na drodze naszego malucha przeszkody aby nauczył się je pokonywać , siadamy obydwoje na podłodze z wyprostowanymi nogami, jedno obok drugiego, maluch też siedzi na podłodze, obok drugiego rodzica, kładziemy zabawkę i zachęcamy malca aby przeszedł po naszych nogach, jeśli sobie nie radzi, pomagamy mu.
- Bawimy się z dzieckiem w ganianego na czworakach, udając np., pieski, kotki, możemy się ścigać między meblami żeby trochę utrudnić dziecku drogę – pamiętajmy aby druga osoba dorosła nadzorowała raczkowanie malucha.
- Wspinaczka górska- z kliku poduszek koców, śpiworów tworzymy górę, na którą maluch będzie się wspinał.
SŁUCHAM
MÓWIĘ…
Okres niemowlęcy to czas, kiedy dziecko komunikuje się za światem zewnętrznym głównie za pomocą niewerbalnych form komunikacji: krzyk, płacz, gesty, miny. Później pojawiają się gaworzenie, wokalizowanie, aż w końcu pierwsze, upragnione słowa. Dziecko posługuje się językiem na dwa sposoby. Pierwszy to słuchanie dźwięków, które do niego docierają i ich interpretacja, czyli język odbioru. Drugi to język wyrażania, czyli dialogu.
MAŁY GAWĘDZIARZ
Jak możesz zachęcić dziecko do słuchania i mówienia?
- Staraj się odpowiadać na wszystkie odgłosy maluszka. Naśladuj dźwięki wydawane przez dziecko.
- Śpiewaj dziecku podczas kołysania do snu.
- Włączaj maluszkowi muzykę, niech stanie się naturalnym elementem życia dziecka. Muzyka, śpiew, wspierają rozwój zdolności językowy dziecka. Słuchanie muzyki to przyjemny sposób na ćwiczenie słuchu i percepcji słuchowej, naukę słów.
- Umacniaj jego umiejętność słuchania przez wywoływanie różnych dźwięków,
- w różnych częściach pokoju. Za każdym razem, kiedy powodujesz jakiś hałas, poczekaj aż dziecko się odwróci i popatrzy na ciebie. Pochwal je, kiedy zareaguje.
- Zademonstruj kilka gestów mimicznych; otwórz szeroko buzię, wystaw język, kilkakrotnie powtórz gesty, malec będzie próbował cię naśladować.
- Już teraz zacznij czytać dziecku bajeczki.
- Razem z malcem oglądaj bajeczki, maluszek potrafi już przewracać strony książeczki, niech wskazuje przedmioty na obrazku.
- Kup bajkę ze zwierzątkami i wydawajcie odgłosy zwierząt, jak robi kotek, piesek, konik.
- Okazuj zainteresowanie dźwiękami jak: dzwonek do drzwi, szczekania psa, budzik
- Pozwól dziecku na zlizywanie z ust dżemu, jogurtu.
- Róbcie śmieszne miny, wydawajcie dziwne odgłosy (nadymajcie policzki, cmokajcie, mlaskajcie). Bawcie się przed lustrem aby dziecko mogło obserwować ruch języka.
- Daj maluszkowi zabawki dźwiękowe, albo sama przygotuj takie zabawki. Pokazuj dziecku zabawki, które zaskakują np. wyskakujący pajacyk- skłonią one maluszka do reakcji werbalnych.
- Pobawcie się telefonem zabawkowym udając rozmowę, wydając wiele dźwięków.
- Bawcie się pacynkami, które pozwalają na prowadzenie rozmowy i naukę pierwszych słów.
Pamiętaj!
Dzieci najskuteczniej uczą się przez zabawę, codzienne doświadczenia w domu, kontakty z najbliższymi. Stwarzaj jak najwięcej okazji, aby być z dzieckiem, mówić do niego, czytać mu, pokazywać świat. Śpiewajcie, śmiejcie się, wykorzystujcie zabawy ruchowe, muzyczne Zabawy w pierwszym roku życia to bezcenne lekcje i ważne doświadczenia dla rozwoju maluszka.
A zabawa nie tylko pozwoli maluchowi szybciej się rozwijać, ale też wzmocni i wzbogaci wasze relacje.
Przyjemnej zabawy :)
Copyright© psycholog Anna Roguska (Chrzan), www.psychologdladziecka.pl
Artykuł ukazał się także: na stronie www.gene-racja.pl oraz jako broszurka dołączony do płyty „Muzyka z mlekiem matki” wydawnictwa 4BNB.
