Dziecko i jego prawa
HISTORIA PRAW DZIECKA
Historia praw dziecka nie jest długa.
Pierwsze, rozpoczęte badania psychologiczne nad sytuacją dziecka, w duchu rozważań poglądów humanistycznych pojawiły się z końcem XIX wieku. Wcześniej dziecko, jako człowiek – istota społeczna, nie istniało w ludzkiej świadomości. Od średniowiecza po romantyzm, istniało przekonanie, że dziecko jest „dobrym materiałem”, z którego wytworzyć można istotę zasługującą na miano człowieka. Myśl ta, utwierdzona była w tym, że uda się osiągnąć wysoki poziom rozwoju tylko przy stosowaniu surowej dyscypliny. Dzieci w opisywanych czasach, nie były otoczone specjalną opieką czy troską. XIX-wiecznym impulsem kierującym tego typu myślenie do zmiany i zapoczątkowanie go w działaniach międzynarodowych, była historia 8-letniej dziewczynki, Mary Ellen Wilson z Baltimore. Bita przez matkę, pomoc uzyskała od osób zajmujących się ochroną praw zwierząt. Wtedy też powstał ruch obrony dzieci przed przemocą. Organizacje lokalne, stowarzyszenia zaczęły chronić zasady uprawniające młodych ludzi do szczególnego traktowania, opieki i należytej troski.
Początek XX wieku wniósł do ludzkiej świadomości postrzeganie dzieci podmiotowo, nie jak do tej pory w kategorii przedmiotów. Prekursorami głoszącymi hasła ukazujące dzieci jako jednostki warte uwagi i mające swoje prawa byli między innymi: J. Devey, M. Montessori, R. Steiner, J. Korczak, S. Szuman.
Janusz Korczak: „dziecko nie jest przyszłym człowiekiem tylko człowiekiem”, co świadczy o tym, że tak samo jemu jak i dorosłym przysługuje pełnia praw ludzkich.
Rozpoczęto tworzenie dyskursu dotyczącego świata dzieci. Specjalne metody wychowawcze i proces kształcenia skoncentrowane zostały wokół potrzeb młodych osób, ich zainteresowań, aktywności, dostrzegając proces dorastania, rozwijania intelektu i osobowości. Postrzeganie dzieci jako osób mających znaczenie w społeczeństwie, zapoczątkowało nurt myślenia o nich jako o pełnowartościowych ludziach, przyznając im oficjalne prawa, których do tej pory były pozbawione.
Stopniowo na całym świecie zaczęły powstawać organizacje i podmioty chroniące dzieci i walczące w imię ich ochrony i praw. Powstawały międzynarodowe towarzystwa – kryminologów, sędziów dla nieletnich, opieki nad porzuconymi lub bezdomnymi. Ich działania kierowane były wobec łagodzenia prawa karnego dla nieletnich, powstawania placówek wychowawczych i opiekuńczych.
W 1913 roku odbył się I Międzynarodowy Kongres Opieki nad Dzieckiem.
W 1920 roku powstał Międzynarodowy Związek Pomocy Dzieciom, których założyciele organizowali pomoc dla dzieci doświadczających skutków wojny. Związek ten, 3 lata później, uchwalił dokument zwany DEKLARACJĄ PRAW DZIECKA, który przyjęty został przez Ligę Narodów. Największe znaczenie przypisuje się słowom:
„mężczyźni i kobiety wszystkich narodowości uznają, że ludzkość powinna dać dziecku wszystko, co posiada najlepszego i stwierdzają, że ciążą na nich, bez względu na rasę, narodowość, wyznanie (…) obowiązki.”
Katalog praw dziecka poszerzony został poprzez wprowadzenie Deklaracji Praw Dziecka ONZ w 1959 roku.
Najistotniejszym dokumentem jednak jest uchwalona w 1989 roku KONWENCJA O PRAWACH DZIECKA ONZ. Ustaliła ona status prawny i społeczny dziecka w oparciu o istniejące międzynarodowe regulacje oraz współczesne koncepcje wychowania.
Podstawowe założenia Konwencji:
- Dziecko jest samodzielnym podmiotem, uwzględniając jego potrzeby, niedojrzałość psychiczną i fizyczną, wymaga szczególnej opieki i ochrony prawnej
- Dziecko jest istotą ludzka, wymaga zatem poszanowania godności, tożsamości i prywatności
- Najlepszym środowiskiem wychowania jest rodzina
- Rolą państwa jest wsparcie, a nie wyręczanie w funkcji opiekuńczej i wychowawczej rodziny
Zasady systemu ochrony praw dziecka określone przez Konwencję:
- Nadrzędnym prawem jest DOBRO DZIECKA
- Równość wobec prawa (bez względu na kolor, rasę, płeć…)
- Poszanowanie praw i odpowiedzialności obojga rodziców za rozwój i wychowanie dzieci
- Zasada wsparcia ze strony państwa w zabezpieczeniu warunków socjalnych i zdrowotnych dziecka
Katalog Praw Dziecka w KONWENCJI obejmuje:
- Prawa cywilne i wolności osobiste
- Prawa socjalne
- Prawa kulturalne
- Prawa polityczne
Polska ratyfikowała powyżej opisany dokument w 1991 roku, co wiąże się z zobowiązaniem państwa do zachowania zgodności z obowiązującymi w Konwencji zasadami i prawami, polityki społecznej. W myśl tego rozumienia Konwencja staje się podstawą regulacji w polskim systemie.
W kolejnych latach zakres ochrony i działań w polu poszanowania i ochrony praw dzieci ulega rozszerzeniu. Istotną kwestią stały się działania na rzecz profilaktyki prostytucji i pornografii dziecięcej. Świadomość istnienia problemów tego typu pogłębiła się. W 1996 roku zwołany został Pierwszy Światowy Kongres na rzecz Przeciwdziałania Prostytucji i Pornografii Dziecięcej, natomiast w 2000 roku, stworzono dwa protokoły fakultatywne do Konwencji o Prawach Dziecka, które dotyczyły kwestii angażowania dzieci w konflikty zbrojne i handlu dziećmi, dziecięcej prostytucji i pornografii.
Każdemu dziecku przysługują prawa dziecka. Działają one na tej samej zasadzie, co prawa człowieka dotyczące spraw dorosłych i z nich się wywodzą. Jest to naturalna konsekwencja ich obowiązywania.
Nikt nie może dziecka tych praw pozbawić.
