Wiemy nie od dziś, że słowo może dotkliwiej ranić niż cios. Jednakże kiedy w grę wchodzą powtarzające się działania, anonimowość i różne formy, przed którymi trudno się ustrzec, może dojść do tragedii. Brak pomocy oraz nie wołanie o nią może prowadzić do stanów lekowych, depresji, a w konsekwencji nawet do samobójstwa. Przez to, że jest to codzienność przede wszystkim wśród nastolatków takie konsekwencje są coraz częstsze…
Cyberprzemoc to celowe działanie przez zastraszanie, nękanie oraz wyśmiewanie przez wykorzystanie Internetu oraz komunikatorów elektronicznych.
Dlaczego istnieje cyberprzemoc?
Niestety jest wiele powodów i możemy je w nieskończoność wymieniać. Na pewno jest to spowodowane poczuciem anonimowości. Osoba, która ma świadomość, że nikt jej nie pozna pewniej wyrazi kontrowersyjną opinię czy obrazi kogoś. Nie naraża się na potencjalne konsekwencję w realnym świecie. Bezkarność i poczucie bezpieczeństwa sprawiają, że sprawca posuwa się do agresji w stosunku do innych. Nieuniknionym elementem jest fakt, że w sieci nie widzimy swoich emocji oraz postaw. Owszem, nie jest to jednoznaczny powód do awantur, jednakże może wywołać nieporozumienie, a w konsekwencji kłótnie i przezwiska. Kolejnym aspektem jest „internetowy efekt odhamowania”. Zwrot definiuje internautów, którzy w sieci nie odczuwają zahamowani zauważalnych twarzą w twarz przez co stają się pewniejsi siebie. Dzięki temu, że użytkownik incognito nie przejmuje się niewłaściwym zachowaniem, ponieważ niewłaściwe zachowanie, albo zostanie niezauważalne, albo po prostu skrytykowani. Jednak krytyka internetowa nie wpłynie na naszą reputacje w prawdziwym świecie. Zjawisko może mieć pozytywny skutek, gdy osoba nieśmiała dzięki barierze internetowej zyskuje pewność siebie i chęć działania, ale również – niestety – negatywny. Wówczas jest to okazja do wyzwisk, agresji i przemocy. Oczywiście to, w jaki sposób odhamowanie wpłynie na jednostkę, będzie dotyczyło szereg uwarunkowań i cech.
Badania
Najwyższa Izba Kontroli zbadało zjawisko przez przeprowadzenie kontrolę w grupie 814 rodziców, 737 uczniów oraz 271 nauczycieli. Wyniki skłaniają do zainteresowania się stale narastającym problemem w sieci. Wynika z nich, że około 30% rodziców, 40% uczniów i prawie co drugi nauczyciel (45%) spotkało się z cyberprzemocą. Jest wyjątkowo niebezpieczna, ponieważ cechuje ją wysoka anonimowość oraz szerokie pole do działania. Agresja w sieci nie dotyczy tylko jednostek, ale może wpływać również na grupy, w których funkcjonuje ofiara. Mimo wszystko badani uważają, że Internetowych przestępców można wykryć. Twierdzi tak blisko 59% badanych rodziców, 49% uczniów i aż 97% nauczycieli. Wyniki badań mogą sugerować, że ludzie mogą bagatelizować problem oraz potencjalne ryzyko. Niestety połowa uczniów, którzy przeszli badanie stwierdziła, że nie zwróciła by się o pomoc w razie ataku. Jedynie 13% poprosiła by o pomoc nauczyciela, a 19% rodziców. Podobne badania przeprowadziła Naukowa i Akademicka Sieć Komputerowa w grudniu 2016 roku, z których wynika, że zaledwie 3% z nich zwróciła by się do nauczyciela, a aż 39% nie szukało by pomocy.
Formy cyberprzemocy:
1. Groźby
Działania:
• Grożenie komuś popełnieniem przestępstwa (np. pozbawieniem życia) przez Internet.
• Kierowanie do dziecka, za pomocą narzędzi dostępnych w Internecie, gróźb w celu zmuszenia go do określonego działania, w taki sposób, że groźba ta wzbudza obawę, że zostanie popełniona.
Formy:
• Przesyłanie gróźb drogą e-mailową lub za pomocą innych narzędzi dostępnych w Internecie, takich jak czat, komunikatory, forum.
Grożenie innej osobie przy użyciu Internetu lub telefonu komórkowego stosując słowo, pismo, gest lub inne zachowanie oddziaływujące na psychikę odbiorcy
2. Naruszenie czci
Działania:
• Wszelkie zachowania uwłaczające czyjejś godności, stanowiące przejaw lekceważenia oraz pogardy.
• Znieważenie drugiej osoby w Internecie lub przy użyciu innych technologii komunikacyjnych.
• Pomówienie (oszczerstwo) o takie postępowanie lub właściwości, które mogą daną osobę poniżyć w opinii publicznej.
• Użycie wizerunku osoby w celu jej ośmieszania, upokorzenia.
• Wypowiadanie pod adresem pokrzywdzonego znieważających go wulgaryzmów lub epitetów.
Formy:
• Umieszczenie wizerunku osoby w celu jej ośmieszenia np. na stronie internetowej, na blogu, w serwisie społecznościowym, rozesłanie e-mailem lub za pomocą telefonu komórkowego.
• Umieszczanie w Internecie lub przesyłanie drogą e-mailową, przy użyciu komunikatorów, serwisów społecznościowych, za pomocą telefonu komórkowego itp. obrażających kogoś treści i opinii.
• Tworzenie kompromitujących i ośmieszających stron internetowych, blogów, fałszywych kont i profili w serwisach społecznościowych.
• Rozsyłanie drogą e-mailową lub przy pomocy telefonu komórkowego różnego rodzaju kompromitujących materiałów.
3. Włamania
Działania:
• Włamanie do miejsca w Internecie strzeżonego hasłem lub innym zabezpieczeniem.
Formy:
• Włamania na:
– konto e-mailowe,
– profil w serwisie społecznościowym,
– na bloga,
– inne miejsce strzeżone hasłem lub innym zabezpieczeniem w celu uzyskania jakichś informacji.
– Włamanie (jak wyżej) oraz wprowadzanie zmian typu: zmiana hasła, dokonanie zmian w treści czy w wyglądzie strony/profilu, dodanie lub usunięcie zdjęć, niszczenie, uszkadzanie.
4. Nękanie
Działania:
Złośliwe niepokojenie jakiejś osoby w celu dokuczenia jej poprzez wykorzystanie Internetu.
• Wielokrotne powtarzanie jakiegoś działania w Internecie skierowanego na jakąś osobę wbrew jej woli.
Formy:
• Wielokrotne wysyłanie komuś w Internecie lub przy użyciu telefonu komórkowego niechcianych lub uprzykrzających informacji, obrazów, linków, itp., zwłaszcza, gdy dokonuje się tego korzystając z różnych form internetowej komunikacji naraz.
• Bardzo częste wysyłanie komuś e-maili i informacji za pomocą komunikatorów, czatów, pomimo wyraźnej niezgody odbiorcy.
• Wpisywanie bardzo dużej ilości niechcianych komentarzy pod zdjęciami czy wypowiedziami danej osoby w internecie.
5. Wulgaryzmy
Działania:
• Używanie w Internecie wulgarnych zwrotów (w miejscach dostępnych powszechnie, czyli nie wymagających np. znajomości hasła i logowania się).
• Umieszczenie w Internecie nieprzyzwoitego zdjęcia, rysunku, obrazu (w miejscach dostępnych powszechnie).
Formy:
• Nagminne używanie w Internecie, w miejscach komunikacji wielu osób (np. czat, forum) nieprzyzwoitych słów.
• Umieszczanie w Internecie, w miejscu powszechnie dostępnym zdjęć i obrazów o treści nieprzyzwoitej czy obscenicznej.
6. Naruszenie wizerunku
Działania:
• Upublicznianie wizerunku, nazwiska, pseudonimu osoby bez zgody, bez wiedzy lub wbrew woli ich właściciela.
Formy:
• Umieszczenie zdjęcia lub filmu przedstawiającego kogoś na stronie internetowej, na blogu, w serwisie społecznościowym itp.
• Rozesłanie zdjęcia przedstawiającego kogoś.
Czy cyberprzemoc to przestępstwo?
W Polsce przepisy nie regulują odpowiedzialności karnej za cyberprzemoc, choć nie oznacza to, że sprawca może czuć się bezkarny. W przepisie karnym art. 190 (groźba karalna), art. 190a (uporczywe nękanie), art. 212 (zniesławienie), art. 216 (zniewaga) czy też art. 265 i nast. (przestępstwa przeciwko ochronie informacji). Oznacza to, że pewne czyny mogą stanowić pretekst do ukarania w kontekście cyberprzemocy.
Jak bronić się przed cyberprzemocą?
• Chroń swoją prywatność – nie dotyczy to tylko nie udostępnianie danych osobowych obcym, ale również korzystanie z nowoczesnych metod i form zabezpieczeń.
• Nikomu nie podawaj haseł ani loginów – nie należy zapisywać haseł w przeglądarkach oraz wysyłać im osobą postronnym. Następnym błędem jest wymyślanie zbyt krótkich, prostych haseł.
• Nie wchodź w podejrzane wiadomości – cyberprzestępcy często wysyłają, dzięki którym będą w stanie przechwycić nasze dane oraz materiały gromadzone na komputerze. Nie należy wchodzić w wiadomości od nieznanych, podejrzanych osób oraz – przede wszystkim – o niepokojącej treści.
• Chroń dzieci – tegoroczne wydarzenia z popularnym YouTuberem – „Guralem”, dowiodły jak łatwo może dojść do przemocy w Internecie w kierunku nieletnich. Najważniejszym elementem przeciwdziałania jest rozmowa. Tematy poruszane na temat możliwych zagrożeń pojawiania się w sieci oraz uświadamianie konsekwencji może wzbudzić czujność wśród dzieci, a nierzadko to wystarczy by uchronić się przed nieszczęściem.
• Obserwuj – Warto angażować się w zainteresowania dzieci i interesować się jak spędza wolny czas w Internecie. Warto zaufać oraz obserwować zachowanie dziecka, ale jeśli to nie pomoże, istnieją różne programy filtrujące niepożądane treści.
• Poproś o pomoc – Nie bój się szukać kontakt wśród specjalistów. Jest to np. Ogólnopolski Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży 116 11 oraz oczywiście fundacja Zobacz… JESTEM pod numerem 883-336-883, gdzie wykwalifikowani specjalisty będą w stanie ukierunkować w działaniu oraz pomóc.
Autor: Mateusz Jeremicz, praktykant Fundacji Zobacz…JESTEM
Źródła:
• Pyżalska J., Agresja elektroniczna wśród dzieci i młodzieży, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne (2011)
• www.infor.pl
• Badania: https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/nik-o-cyberprzemocy-wsrod-dzieci-i-mlodziezy.html
