Cukrzyca (diabetes mellitus) to choroba cywilizacyjna, która stanowi coraz większe wyzwanie dla współczesnej medycyny. Pomimo znacznego rozwoju wiedzy na temat choroby i metod profilaktyki, z roku na rok wzrasta liczba zachorowań oraz zgonów z powodu jej powikłań.
Cukrzyca jako pierwsza i jedyna na świecie choroba niezakaźna została uznana przez Organizację Narodów Zjednoczonych (ONZ, United Nations) oraz Światową Organizację Zdrowia (WHO, World Health Organization) za epidemię XXI wieku. Na świecie chorych jest ponad 380 mln, a co roku z powodu choroby umiera ok. 4,6 mln ludzi. W Polsce na cukrzycę choruje ponad 3 mln osób, z czego 1 mln nie jest tego świadomy. Statystyki te od lat stale rosną (i przerażają!), ale właśnie takie oblicze ma cukrzyca, która przez niektórych jest nazywana „słodkim zabójcą”. Dziesiątki milionów ludzi z cukrzycą cierpi z powodu jej groźnych powikłań. Cukrzyca znajduje się w grupie pierwszych 10 przyczyn niepełnosprawności ludzi na całym świecie. Szacuje się, że w 2035 roku chorych będzie już ponad 590 mln ludzi.
Czym jest cukrzyca?
Cukrzyca nie jest jedną chorobą a grupą chorób metabolicznych, związanych z zaburzeniami metabolizmu węglowodanów, tłuszczów i białek. Zaburzenia te wynikają z nieprawidłowego wydzielania lub działania insuliny – hormonu odpowiedzialnego za produkcję i magazynowanie węglowodanów, lipidów i białek, oraz hamowanie ich rozpadu i uwalniania do krwioobiegu Cechą wspólną tej grupy schorzeń jest podwyższone stężenie glukozy we krwi, w medycynie określane hiperglikemią.
Insulina jest hormonem syntetyzowanym przez trzustkę (dokładniej komórki β wysp Langerhansa), umożliwiającym komórkom odżywianie się glukozą. U zdrowej osoby insulina uwalniana jest stopniowo przez całą dobę, nasilając swoje wydzielanie po spożyciu pokarmów (szczególnie bogatych w węglowodany).
Insulina wraz z glukagonem (hormonem syntetyzowanym przez komórki α wysp trzustkowych) są odpowiedzialne za utrzymanie optymalnego stężenia glukozy we krwi, tzw. glikemii.
Insulina i glukagon działają antagonistycznie (przeciwstawnie) względem siebie. Insulina jest wydzielana po posiłku, glukagon pod wpływem głodu. Insulina gdy poziom cukru we krwi wzrasta, glukagon gdy jego stężenie spada. Insulina zwiększa wychwyt glukozy przez tkanki obwodowe, prowadząc tym samym do spadku stężenia cukru we krwi. Dodatkowo wzmaga transport glukozy z krwi do wątroby, gdzie następnie jest magazynowana w formie glikogenu (proces przetwarzania glukozy w glikogen to tzw. glikoneogeneza). Glukagon natomiast rozpoczyna cały ciąg reakcji, mających na celu podwyższenie poziomu glukozy we krwi – rezerwy glikogenu z wątroby ulegają rozpadowi (glikogenolizie) do glukozy, powodując wzrost jej stężenia we krwi.
Jednym słowem – zadaniem insuliny jest obniżenie glikemii po posiłku, a glukagonu – ochrona przed spadkiem glikemii między posiłkami oraz przy dużym wysiłku fizycznym.
U osoby zdrowej działanie tych dwóch hormonów prowadzi do utrzymania równowagi gospodarki węglowodanowej. U osoby chorej na cukrzycę obserwujemy niskie wydzielanie insuliny lub niewrażliwość tkanek na działanie hormonu. Osoby takie będą doświadczać stanów zbyt wysokiego stężenia glukozy we krwi, tzw. hiperglikemii.
Cukrzyca jest przewlekłą i nieuleczalną chorobą metaboliczną, spowodowaną niedoborem insuliny w organizmie bądź niewrażliwością tkanek na jej działanie.
Jakie objawy powinny nas zaniepokoić?
- wielomocz (poliuria)
- uczucie suchości w ustach i nadmierne pragnienie (polidypsja)
- zwiększony apetyt (polifagia)
- sucha skóra
- osłabienie i nadmierna senność
- chudnięcie
- nawracające infekcje
- pojawienie się zmian ropnych na skórze
- stany zapalne narządów moczowo-płciowych
Pamiętajmy jednak, że cukrzyca to choroba, która może rozwijać się powoli a objawy jej pojawiają się z dużym opóźnieniem – regularne badania kontrolne są bardzo ważne!
Osoby szczególnie narażona na rozwój cukrzycy:
- z nadwagą lub otyłością (szczególnie typu brzusznego)
– gdy BMI >25 kg/m2
– i/lub obwód talii: >80 cm K otyłość
> 94cm M brzuszna
- powyżej 45 roku życia
- o małej aktywności fizycznej
- u których występuje cukrzyca w wywiadzie rodzinnym
- u których w poprzednim badaniu stwierdzono stan przedcukrzycowy
- z nadciśnieniem tętniczym
– ciśnienie ≥ 140/90 mm Hg
- z hiperlipidemią
– frakcja cholesterolu HDL≤ 40 mg/dl
– lub stężenie trójglicerydów >250 mg/dl
- u których współwystępują choroby układu sercowo-naczyniowego
- stosujące wysokokaloryczną dietę (często o wysokim indeksie i ładunku glikemicznym, obfitującą w tłuszcz)
- kobiety z zespołem policystycznych jajników
- kobiet, które urodziły dziecko o masie ciała powyżej 4 kg lub zaobserwowano u nich podwyższony poziom glukozy we krwi podczas ciąży.
Jeżeli podejrzewamy u siebie cukrzycę albo jesteśmy zaniepokojeni swoim stanem zdrowia, powinniśmy udać się do lekarza pierwszego kontaktu. Zleci on nam odpowiednie badania w celu diagnostyki cukrzycy.
Autorka: Agnieszka Kupczyk – dietetyk, wolontariusz Fundacji Zobacz…JESTEM
Przeczytaj o innych chorobach, którym towarzyszy otyłość:
http://glodne.pl/artykuly-edukacyjne/powiazane-tematy/choroby-ktorym-towarzyszy-otylosc/
