Przemoc rówieśnicza. Grupa rówieśnicza – charakterystyka

Grupa rówieśnicza – charakterystyka

Istota społeczeństwa polega na przebywaniu jednostki w otoczeniu społeczeństwa. Wpływ czynników zewnętrznych ma znaczenie w rozwoju człowieka. Funkcjonuje on w różnych płaszczyznach i wymiarach, zarówno w obszarze indywidualnym jak i w zorganizowanej strukturze grup społecznych/ środowiska. Człowiek potrzebuje grupy odniesienia, którą w jego rozwoju stanowi grupa rówieśnicza.

W pedagogice społecznej określa się ją jako: „organizm społeczny wyróżniony spośród innych, nie ze względu na cechę demograficzną – wiek, lecz ze względu na więzi, bliskie, nacechowane wzajemną aprobatą uczestnictwo.”[1]

Termin grupa rówieśnicza stosowany jest zazwyczaj w odniesieniu do grup dziecięcych i młodzieżowych, odwołując się do naturalnej przynależności w tych strukturach, w celu kreowania samodzielności i odwagi do działania. Mimo że określenie to odnosi się do zakreślonego wyżej wieku, przynależność do tego typu zbiorowości trwa przez całe życie. Jedna osoba jednocześnie może przynależeć do kilku grup rówieśniczych.[2]

Grupy rówieśnicze powstają spontanicznie, często na bazie wspólnych zainteresowań. W swej nazwijmy to konstrukcji, są zbudowane prosto, mają określone cele i cechy funkcjonowania. Z tej definicji wynika, że są to grupy pierwotne (określenie w socjologii, odnoszące się do grup społecznych powstałych spontanicznie, w wyniku silnych więzi,  np. rodzina). Mogą powstawać także tzn. grupy wtórne, określane inaczej jako celowe jak np. organizacji młodzieżowe – np. klasa szkolna jest grupą celową, członkowie jej pochodzą z rekrutacji formalnej, ale w jej zewnętrznej strukturze powstają mniejsze grupki dobierane na zasadzie poczucia wspólnoty  i przynależności.

Z grupami rówieśniczymi mamy do czynienia według kategorii jakimi mogą być: miejsca spotkań (szkoła, podwórko SKS), wspólny język, wspólne wartości i hasła, przekonania, wyróżniające się zachowanie, ubiór.

Według Tadeusza Pilcha, przedstawiciela pedagogiki społecznej wyróżnić można trzy typy grup rówieśniczych takie jak: dziecięce grupy zabawowe – wyrażające się poprzez wspólne organizowanie zabaw; młodzieżowe paczki – dobrane według wspólnych postaw, przekonań, połączone silną więzią i poczuciem solidarności, nawet mimo słabej organizacji. W tym przypadku siła grupy mocno oddziałuje na jednostkę.

Wyróżnić należy także młodzieżowe grupy dewiacyjne – odbiegające postawami i wyznaczonymi normami od akceptowanej organizacji grup. Należą do nich: gangi, bandy przestępcze. Często mają strukturę z liderem/ przywódcą, mają wspólne zasady, tworzą tym samym odrębną subkulturę, czasami ma to charakter społecznie naganny, przestępczy[3].

Inni przedstawiciele nauki w podziale definicyjnym grup rówieśniczych zwracają uwagę na wiek ich przedstawicieli, płeć członków, stopień solidarności czy rozróżnienie ze względu na celowość/ spontaniczność grup.

W zakres grupy rówieśniczej wchodzą członkowie wyodrębniani ze względu na rolę pełnioną w strukturze. Często na czołówkę wychodzi lider/ przywódca odznaczający się nietypową aktywnością, charyzmą. Może mieć doświadczenie, wiedzę, budzić zaufanie wśród innych członków grupy.  Zdarza się, że na działalność grup rówieśniczych znaczący wpływ ma postać wykreowana przez mass media, idol odznaczający się akceptowanymi bądź nie wyznacznikami społecznymi. Spotkania mogą przybierać formę chęci zademonstrownia odmienności i buntu wśród młodzieży.

Zasady funkcjonowania grupy rówieśniczej, mają niebagatelny wpływ na rozwój jednostki i wychowanie. Tworzone w ten sposób grupy nieformalne mogą mieć zarówno pozytywny jak i negatywny wpływ na młodych ludzi poszukujących swojej tożsamości i miejsca w społeczeństwie. Przejawiać może się to poprzez: język, postawy, ubiór, demonstrowanie zachowań… lekceważącą postawę wobec autorytetów …

Według Tadeusza Pilcha grupa rówieśnicza wyznaje pewne określone wartości, ustala reguły wiążące działanie w grupie, daje motywację do osiąganie pewnych celów, zapewnia jedną z podstawowych potrzeb – koniecznych do spełnienia – potrzeby: akceptacji, przynależności, uznania, aprobaty, samorealizacji[4].

W szerszym ujęciu grup rówieśniczych mogą one pełnić funkcje zarówno z perspektywy makro i miko- społecznej. W rozumieniu makro jest to zadanie oparte o wyzbycie się stereotypów funkcjonujących w grupie pierwotnej, jaką jest rodzina oraz poznanie nowych, a często innych perspektyw na życie. Funkcja mikrospołeczna mieści się organizowaniu wolnego czasu, zabawie, rozwijaniu pasji, pomocna jest w szukaniu tożsamości  samookreśleniu się jednostki funkcjonującej w grupie.

Z powyższego wnioskować można, że największy wpływ grupa rówieśnicza odgrywa w okresie dojrzewania, kiedy osłabiony zostaje autorytet rodzicielski. W tym czasie kształtowane są jej postawy, wizje przyszłości, marzenia… Warto dostrzec pozytywne wartości wynikające z przynależności do grup rówieśniczych. Nie wolno jednak zapomnieć, ze wpływ ten bywa również destrukcyjny.

Reasumując, człowiek w okresie swojego życia ma możliwość uczestniczenia w wielu grupach rówieśniczych. Przez przynależność do nich kształtuje swoją osobowość, spełniając wiele podstawowych potrzeb, jak akceptacja i uznanie ze strony innych, czy samorealizacja rozwój zainteresowań. Daje ona poczucie bezpieczeństwa. Funkcjonowanie w tego typu grupach jest dobrowolne. Ludzie dobierają się na zasadzie wspólnych celów, wartości, zainteresowań ale także funkcji i roli społecznych, karier zawodowych,. To w niej powstają postawy, wartości i kreowanie osobowości. Działanie to może ukierunkowane być zarówno pozytywnie, jak i negatywnie.[5]

Marta Soczewka